کد مطلب:12280 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:2

گنجینه پرسمان » احكام

قرآن استنباط و تحقيق و تحليل از قرآن را تنها مختص علما نميداند، بلكه روشن فكران و متفكران و اهل علم را لايق استنباط و تحقيق ميداند; بنابراين، اگر تا ديروز علما با استناد به جهل تودهها خود را مستحق اين برتري ميدانستند، امروز بسياري از روشن فكران و متفكران خود را بهتر از علما ومراجع تقليد واجد اين شرايط ميدانند و به اين ترتيب ما نيز خود را واجد همين شرايط ميدانيم و يقين داريم كه حداقل از مراجع تقليد آگاهي و اطلاعات بيشتري داريم; براي مثال اگر مراجع تقليد حمايت از رژيم اسلامي ايران را واجب شرعي قلمداد ميكنند، ما آن را نميپذيريم و اصولاً فتواي آنها را زير سؤال ميبريم و خود حداقل براي خودمان فتوا ميدهيم و خدا هم كه از آسمان نيامد مراجع تقليد را تأييد كند و ما را رد كند؟ آيا چنين نيست؟

ما از شما ميپرسيم: اگر نوجواني ادعا كند من در، مثلاً پزشكي يا ادبيات و جز اينها در حد يك دكتر و استاد دانشگاه ميفهمم، آيا بدون آزمايش و تحقيق و بررسي احوال و گذشتة او سخن او را تأييد ميكنيد و مثلاً درمان خود را به دست او ميسپاريد؟ همين مسئله در تمام رشتههاي تخصصي برقرار است. تفسير قرآن و فقاهت مقدماتي ميخواهد كه فراهم آوردن آنها اولاً استعداد بالا ميطلبد و ثانياً به سالها تحقيق و آموزش نياز دارد. در مورد فقه در يكي از پاسخها سخن گفتيم و در اين جا به بقيه اشاره ميكنيم. پيامبر گرامي اسلامبارها فرمودند: هر كس با نظر و رأي خويش قرآن را تفسير كند و ملاكهاي برگرفته از منابع اسلامي را كه اهل بيت (ع) مطرح كردهاند، در نظر نگيرد، جايگاهش آتش است: من فسر القرآن برأيه فليتبوأ مقعده من النار(بحارالانوار، علامه مجلسي، ج 89، ص 110، ج 11 و ص 111، ح 20 و...) حديث شناسان اين حديث و مانند آن را (من قال في القرآن برأيه فليتبوأ مقعده من النار و من قال في القرآن برأيه فأصاب فقد أخطا را متواتر و يقيني دانستهاند.

تفسير قرآن از مظلومترين و دشوارترين رشتههاي تخصصي است; مظلومترين از اين رو كه هر كس خود را متخصص ميپندارد و دشوارترين از اين جهت كه مقدمات دانش تفسير بسيار دشوار به دست ميآيد; اين گذشته از دانش تأويل است كه تنها به راسخان در علم كه اهل بيت: هستند، اختصاص دارد. (ترجمة آية 7 سورة آل عمران را به دقت بخوانيد:

او است كسي كه اين كتاب ]=قرآن[ را بر تو فرو فرستاد. پارهاي از آن آيات محكم ]=صريح و روشن[ است; آنها اساس كتابند، و ]پارهاي [ ديگر متشابهند ] كه تأويل پذيرند[ اما كساني كه در دلهايشان انحراف است براي فتنه جويي و طلب تأويل آن ]به دلخواه خود[ از متشابه آن پيروي ميكنند، با آن كه تأويلش را جز خدا و ريشه داران در دانش كسي نميداند. ]آنان كه[ ميگويند: ما بدان ايمان آورديم، همه ]چه محكم ومتشابه[ از جانب پروردگار ماست، و جز خردمندان كسي متذكر نميشود.

حال براي اين كه تا حدودي با مقدمات لازم و قواعد تفسير البته به طور مختصر و فهرست وار و در حد معرفي آشنا شويد، به كتاب روششناسي تفسير قرآن، نوشتة علي اكبر بابايي و ديگران و منتشر شده از سوي پژوهشكده حوزه ودانشگاه و انتشارات سمت، مراجعه كنيد. اين كتاب ـ چنان كه اشاره شد ـ دورنمايي از مهمترين قواعد و علوم و منابع مورد نياز يك مفسر را ارائه ميكند و تحقيق و تخصص در آنها البته به سالهاي طولاني اندوختن و استعداد بالا كه هر كس از آن برخوردار نيست، نياز دارد.

يادآور ميشويم كه بسياري از انحرافها و قرائتهاي نادرست از قرآن و دين كه مشمول فليتبوأ مقعده من النار است، به علت مراعات نكردن قواعد مسلم تفسير است.(ر.ك: كلام جديد، عبدالحسين خسروپناه، گفتار هفتم، ص 149 ـ 157، مركز مطالعات و پژوهشهاي فرهنگي حوزة علميه، ج اول، قم 1379 ش.)

در پايان لازم است يادآور شويم كه تأييد مراجع تقليد و ولي فقيه گذشته از حكم عقل ـ كه افراد متمدن خود را بدان پايبند ميبينند ـ در نقل (قرآن و سنت) نيز آمده و برخي از آنها در اين پاسخ و پاسخهاي ديگر نقل گرديد و ديگر نيازي نيست تا خدا از آسمان فرود آيد و كسي را تأييد و ديگري را منع كند!